Informacje dla uchodźców z Ukrainy – cz. 2

 Po otrzymaniu statusu uchodźcy obcokrajowiec nie może podjąć pracy przez pierwsze 6 miesięcy trwania procedur. Ma do tego prawo, gdy zostanie objęty ochroną międzynarodową lub jeśli procedura przedłuża się, czyli trwa ponad pół roku i nie wynika to z winy cudzoziemca. W obu przypadkach jest on zwolniony z konieczności uzyskania zezwolenia na pracę. Tym samym, zatrudnienie osoby objętej ochroną międzynarodową lub oczekującej na rozpatrzenie wniosku dłużej niż 6 miesięcy oznacza, że przełożonego obowiązują procedury takie same, jak w przypadku zatrudniania Polaków.

 Osoby czekające na uzyskanie statusu uchodźcy mają możliwość legalnego podjęcia pracy w Polsce na podstawie zaświadczenia wydanego przez Szefa Urzędu ds. Cudzoziemców. Mogą o nie wnioskować, jeśli postępowanie dotyczące ich statusu uchodźcy trwa dłużej niż pół roku. Zaświadczenie takie wraz tymczasowym dokumentem tożsamości uprawnia do legalnej pracy w Polsce.

Osoby, które otrzymały już status uchodźcy lub udzielono im ochrony uzupełniającej mogą w ciągu 60 dni wystąpić do powiatowego centrum pomocy rodzinie o przyznanie indywidualnego programu integracyjnego (w skrócie IPI). Program ten trwa 12 miesięcy, a jego celem jest pomoc cudzoziemcowi w usamodzielnieniu się ekonomicznie, nauce języka polskiego, zintegrowaniu się ze społeczeństwem lokalnym. Zapisanie się na kurs rodzi również pewne obowiązki dla osoby objętej ochroną, powinna ona przede wszystkim: regularnie uczęszczać na kurs języka polskiego, zarejestrować się w powiatowym urzędzie pracy, aktywnie poszukiwać pracy i regularnie spotykać się z pracownikiem socjalnym.

Uchodźcy mają dokładnie takie same prawa jak obywatele polscy (z  wyjątkiem czynnego i  biernego prawa wyborczego). W szczególności mają prawo do mieszkania w Polsce, podróżowania, podjęcia zatrudnienia i założenia firmy, prawo do edukacji, pomocy społecznej czy dostępu do publicznej służby zdrowia. Jeśli chodzi o  rynek pracy, poza zasięgiem uchodźców są tylko zawody, które wymagają posiadania polskiego obywatelstwa. W pozostałych przypadkach uchodźcy nie potrzebują żadnego zezwolenia do podjęcia pracy.

Uchodźcy mogą również zarejestrować się w  urzędzie pracy i korzystać z tych samych praw i obowiązków, które przysługują obywatelom polskim poszukującym pracy. Oznacza to, że świadczenia socjalne dla bezrobotnych są dostępne także dla uchodźców i że muszą oni – podobnie jak obywatele polscy – regularnie odwiedzać urzędy pracy w celu potwierdzenia gotowości do podjęcia zatrudnienia.

Uchodźcy mają prawo do korzystania z pomocy społecznej na takich samych zasadach jak obywatele Polski, czyli wtedy, gdy nie są w stanie sami zaspokoić podstawowych potrzeb swoich i swojej rodziny, miernikiem sytuacji materialnej rodziny jest tzw. kryterium dochodowe – w 2022 r. próg dochodowy dla osoby samotnie gospodarującej wynosi 776 zł, a w przypadku rodzin wynosi 600 zł w przeliczeniu na jednego członka.

Ponadto uchodźcy mogą ubiegać się o przyznanie lokalu socjalnego lub komunalnego należy złożyć do władz gminy/ dzielnicy (wójta/burmistrza), właściwych dla miejsca zamieszkania.

Osobom, którym nadano status uchodźcy lub udzielono ochrony uzupełniającej w Polsce, przysługuje takie samo traktowanie w zakresie opieki medycznej jak obywatelom polskim. Oznacza to, że bezpłatne korzystanie z opieki zdrowotnej wiąże się z koniecznością posiadania ubezpieczenia zdrowotnego.

W Polsce dzieci mają nie tylko prawo do nauki, ale także jej obowiązek aż do ukończenia 18. roku życia. Oznacza to, że żadnemu dziecku nie można odmówić możliwości uczęszczania do szkoły ze względu na obywatelstwo, pochodzenie rasowe czy etniczne ani też ze względu na jego sytuację prawną lub to, jaki posiada dokument. Dzieci cudzoziemskie korzystają z nauki i opieki w publicznych przedszkolach, szkołach podstawowych, gimnazjach, liceach, technikach i szkołach zawodowych na takich samych zasadach jak obywatele polscy.

Uchodźcy mogą podróżować do państw należących do strefy Schengen, jeśli posiadają wydaną przez polskie władze kartę pobytu. Mogą wjechać i przebywać na terytorium innego państwa strefy Schengen przez okres 90 dni w ciągu 180 dni bez konieczności uzyskania wizy. Aby skorzystać z tego prawa należy: posiadać ważny dokument podróży, uzasadnić cel i warunki planowanego pobytu, posiadać wystarczające środki finansowe na czas trwania planowanego pobytu oraz na powrót.