Sposoby nabycia obywatelstwa polskiego

 Sposoby nabycia obywatelstwa polskiego reguluje ustawa z dnia 2 kwietnia 2009 r. o obywatelstwie polskim. Można je nabyć z mocy prawa, za pomocą złożenia wniosku o uznanie za obywatela polskiego albo w wyniku nadania obywatelstwa polskiego przez Prezydenta RP. Czym różnią się te sposoby i jakie warunki należy spełnić?

 Nabycie obywatelstwa z mocy prawa

Nabycie obywatelstwa z mocy prawa następuje przez urodzenie, gdy co najmniej jedno z rodziców jest obywatelem polskim. Jest możliwe także w przypadku, gdy dziecko urodziło się na terytorium Polski, a jego rodzice są nieznani, nie posiadają żadnego obywatelstwa lub ich obywatelstwo jest nieokreślone. Osoba małoletnia nabędzie obywatelstwo polskie również w sytuacji, gdy zostanie znaleziona na terytorium Polski, a jej rodzice są nieznani. Kolejny przykład dotyczy małoletniego cudzoziemca przysposobionego (adoptowanego) przez osobę lub osoby posiadające obywatelstwo polskie, jeżeli przysposobienie pełne nastąpiło przed ukończeniem przez niego 16 lat. W tym przypadku przyjmuje się, że małoletni cudzoziemiec nabył obywatelstwo polskie z dniem urodzenia.

 Uznanie za obywatela polskiego

Wniosek o uznanie za obywatela polskiego składa się do wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania. W pierwszej kolejności należy sprawdzić, czy zostały spełnione warunki określone w przepisach prawnych. Uznanie za obywatela polskiego jest możliwe w przypadku:

• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 3 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawa stałego pobytu, który posiada w Rzeczypospolitej Polskiej stabilne i regularne źródło dochodu oraz tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego;
• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawa stałego pobytu, który:

1. pozostaje co najmniej od 3 lat w związku małżeńskim zawartym z obywatelem polskim lub
2. nie posiada żadnego obywatelstwa;

• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 2 lat na podstawie zezwolenia na pobyt stały, które uzyskał w związku z posiadaniem statusu uchodźcy nadanego w Rzeczypospolitej Polskiej;
• małoletniego cudzoziemca przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawa stałego pobytu, którego jedno z rodziców jest obywatelem polskim, a drugie z rodziców, nieposiadające obywatelstwa polskiego, wyraziło zgodę na to uznanie;
• małoletniego cudzoziemca przebywającego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie zezwolenia na pobyt stały, zezwolenia na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawa stałego pobytu, którego co najmniej jednemu z rodziców zostało przywrócone obywatelstwo polskie, a drugie z rodziców, nieposiadające obywatelstwa polskiego, wyraziło zgodę na to uznanie;
• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie i legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od 10 lat, który spełnia łącznie następujące warunki:
  1. posiada zezwolenie na pobyt stały, zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego Unii Europejskiej lub prawo stałego pobytu,
  2. posiada w Rzeczypospolitej Polskiej stabilne i regularne źródło dochodu oraz tytuł prawny do zajmowania lokalu mieszkalnego;
• cudzoziemca przebywającego nieprzerwanie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej co najmniej od roku na podstawie zezwolenia na pobyt stały, które uzyskał w związku z polskim pochodzeniem lub posiadaną Kartą Polaka.

Jak należy rozumieć wymóg nieprzerwanego pobytu? Zgodnie z definicją zawartą w ustawie o cudzoziemcach, pobyt uznaje się za nieprzerwany, jeżeli żadna z przerw w nim nie była dłuższa niż 6 miesięcy i wszystkie przerwy nie przekroczyły łącznie 10 miesięcy, chyba że przerwa była spowodowana:

• wykonywaniem przez cudzoziemca obowiązków zawodowych lub świadczeniem przez niego pracy poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy zawartej z pracodawcą, którego siedziba znajduje się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, lub
• towarzyszeniem cudzoziemcowi, o którym mowa w punkcie 1, przez jego małżonka lub małoletnie dziecko, lub
• szczególną sytuacją osobistą wymagającą obecności cudzoziemca poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i trwała nie dłużej niż 6 miesięcy, lub
• wyjazdem poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w celu odbycia praktyk lub uczestnictwa w zajęciach, przewidzianych w toku studiów w polskiej uczelni.

Cudzoziemiec ubiegający się o uznanie za obywatela polskiego, z wyłączeniem małoletnich wymienionych w punktach 4 i 5, jest obowiązany posiadać znajomość języka polskiego potwierdzoną urzędowym poświadczeniem biegłości językowej na poziomie co najmniej B1, świadectwem ukończenia szkoły w Polsce lub świadectwem ukończenia szkoły za granicą z wykładowym językiem polskim.

Wniosek o uznanie za obywatela polskiego powinien być sporządzony w języku polskim na urzędowo określonym formularzu. Wniosek zawiera między innymi informacje o źródłach utrzymania cudzoziemca w Rzeczypospolitej Polskiej i zajmowanym przez niego lokalu. Zawiera także informację o osiągnięciach zawodowych, działalności politycznej i społecznej. Oprócz tego we wniosku należy wpisać dane małżonka oraz informację, czy cudzoziemiec ubiegał się o nabycie obywatelstwa polskiego w przeszłości oraz czy posiadał obywatelstwo polskie. Należy napisać uzasadnienie i załączyć następujące dokumenty:

• odpis aktu urodzenia wydany przez polski Urząd Stanu Cywilnego na podstawie polskich ksiąg stanu cywilnego (konieczna jest wcześniejsza rejestracja zagranicznego aktu urodzenia w polskim rejestrze stanu cywilnego),
• odpis aktu małżeństwa - nie starszy niż 3 miesiące - wydany przez polski Urząd Stanu Cywilnego na podstawie polskich ksiąg stanu cywilnego, jeżeli jesteś lub byłeś w związku małżeńskim. Jeśli małżeństwo ustało na skutek rozwodu, należy załączyć odpis aktu małżeństwa zawierający wzmiankę o rozwodzie; jeżeli zaś małżeństwo ustało wskutek śmierci współmałżonka, to należy przedstawić odpis aktu małżeństwa zawierający wzmiankę o tym fakcie,
• kserokopię paszportu,
• kserokopię ważnej karty pobytu,
• kserokopię decyzji zezwalającej na stały pobyt w Polsce, osiedlenie się lub pobyt rezydenta długoterminowego UE,
• urzędowe poświadczenie znajomości języka polskiego, tj. świadectwo ukończenia szkoły w Polsce albo świadectwo ukończenia szkoły za granicą z wykładowym językiem polskim albo certyfikat wydany przez Państwową Komisję do spraw Poświadczania Znajomości Języka Polskiego jako Obcego na poziomie biegłości językowej co najmniej B1,
• oświadczenie o datach wyjazdów z Polski i powrotów oraz o miejscach pobytu za granicą,
• uwierzytelnioną kopię strony ważnego paszportu zagranicznego małżonka z danymi osobowymi, dokument podróży lub dowód osobisty potwierdzający tożsamość i obywatelstwo małżonka,
• pisemne oświadczenie małżonka o wyrażeniu zgody na udostępnienie kopii ważnego dokumentu tożsamości małżonka na potrzeby postępowania w sprawie uznania za obywatela polskiego,
• dokumenty potwierdzające stabilne i regularne źródła dochodu w Polsce (np. zaświadczenie o zatrudnieniu z wysokością wynagrodzenia wraz z umową o pracę i rozliczeniem PIT za ubiegły rok);
• dokument potwierdzający posiadanie tytułu prawnego do zajmowania lokalu mieszkalnego (np. umowę najmu lokalu),
• kserokopię decyzji w sprawie wydania Karty Polaka, jeżeli jesteś posiadaczem tego dokumentu.
• dowód wniesienia opłaty w wysokości 219 zł.

Cudzoziemcowi odmawia się uznania za obywatela polskiego, jeśli nie spełnia wymogów określonych powyżej lub jeżeli w toku postępowania zostanie stwierdzone, że nabycie przez niego obywatelstwa polskiego stanowi zagrożenie dla obronności lub bezpieczeństwa państwa albo ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego.

 Nadanie obywatelstwa polskiego

Nadanie obywatelstwa polskiego jest dokonywane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej na wniosek cudzoziemca. Prezydent nie jest ograniczony żadnymi warunkami i może nadać obywatelstwo polskie w zasadzie każdemu cudzoziemcowi, bez względu na to jak długo przebywa w Polsce. Prezydent nadaje obywatelstwo lub odmawia jego nadania w formie postanowienia, które nie wymaga uzasadnienia i nie podlega zaskarżeniu. Nie istnieją żadne warunki formalne, jakie musi spełniać cudzoziemiec, aby uzyskać obywatelstwo polskie w tym trybie. Jednak jak praktyka wskazuje, obywatelstwo jest nadawane w ten sposób tylko w szczególnych przypadkach.

Wniosek zawiera między innymi: informacje o rodzicach cudzoziemca i dalszych wstępnych, jeżeli posiadali obywatelstwo polskie, informacje o posiadaniu obywatelstwa polskiego w przeszłości, jego utracie oraz dacie nabycia obywatelstwa innego państwa. Ponadto zawiera informacje o źródłach utrzymania cudzoziemca, jego osiągnięciach zawodowych, działalności politycznej i społecznej, a także informację o znajomości przez cudzoziemca języka polskiego. Należy podać dane małżonka oraz informację, czy ubiegałeś się o nabycie obywatelstwa polskiego w przeszłości. Niezbędne jest także uzasadnienie. Do wniosku należy załączyć fotografie oraz dokumenty potwierdzające dane zawarte we wniosku. Wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego składa się za pośrednictwem wojewody właściwego ze względu na miejsce zamieszkania lub w przypadku osób zamieszkałych za granicą – za pośrednictwem konsula, osobiście lub korespondencyjnie z podpisem urzędowo poświadczonym. Wojewoda i konsul przekazują Prezydentowi, za pośrednictwem ministra właściwego do spraw wewnętrznych, wniosek o nadanie obywatelstwa polskiego wraz z załącznikami oraz własną opinią. Prezydent nadaje obywatelstwo polskie lub odmawia jego nadania w formie postanowienia.